ทำนา เก็บน้ำในเบ้าขนมครก ปลูกผักบนโคก พื้นที่ 3 ไร่ พออยู่ พอกิน ปลดหนี้ได้

คุณบุญเลี้ยง รื่นมาลัย หรือ ป้าเปี๊ยก กับสามีคือ ลุงเลิศ ตัดสินใจเปลี่ยนการจัดวางผังที่ดินใหม่ ตามหลักโคก หนอง นา โมเดล

เปลี่ยนผืนนาเป็นหนองน้ำมีน้ำไว้ใช้ตลอดปี
เมื่อได้ไปเห็นพื้นที่จริงของคุณบุญล้อม เต้าแก้ว ที่ตำบลหนองโน ที่ปรับพื้นที่ตามหลักโคก หนอง นา โมเดล จึงอยากจะปรับเปลี่ยนพื้นที่ของตนเองบ้าง เมื่อขบวนรณรงค์ของอาจารย์ยักษ์ผ่านมาถึงพื้นที่ตำบลม่วงงาม อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี จึงได้พากันมาดูพื้นที่ และอาจารย์ได้ช่วยออกแบบพื้นที่ให้ใหม่

รูปแบบการจัดสรรพื้นที่ใหม่จะเน้นเรื่องการเก็บน้ำ โดยได้ขุดสระน้ำจำนวน 2 สระ เป็นสระใหญ่ลึก 3 และ 4 เมตร ไล่ระดับกัน บริเวณด้านหน้าแปลง และสระเล็ก ลึก 1.5 เมตร บริเวณท้ายแปลง นอกจากนี้ขอบนาแต่ละแปลง ก็ขุดร่องน้ำไว้รอบ กว้างลึกแตกต่างกันไปตามความเหมาะสม เพื่อให้สามารถเก็บน้ำไว้ในแปลงนาได้ในช่วงที่ฝนทิ้งช่วง หรือช่วงหมดฤดูทำนา น้ำที่ค้างอยู่ในร่อง ก็สามารถปลูกพืชน้ำ เช่น ผักบุ้งนา ซึ่งมีปริมาณมากพอที่จะแบ่งปันและเก็บไปขายได้ หรือใช้รดผักบนหัวคันนา ส่วนในช่วงแล้ง น้ำในร่องเริ่มแห้ง ก็สามารถสูบน้ำจากในบ่อใหญ่ในพื้นที่มารดพืชผักได้เลย

หนึ่งปีที่ผ่านไป หลังจากปรับพื้นที่ใหม่ พื้นที่ของป้าเปี๊ยกและลุงเลิศยังไม่เคยแห้งแล้งเลย นี่จึงเป็นการรู้จักปรับตัวและเป็นการเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้อย่างชัดเจน นอกจากโมเดลนี้จะเปลี่ยนวิธีการผลิต เปลี่ยนลักษณะพื้นที่ทางกายภาพแล้ว ยังเปลี่ยนรูปแบบวิธีคิดของคนที่ทำอีกด้วย

 

หัวคันนาใหญ่ มีผักหลากหลาย เก็บกินเก็บขายได้ตลอด
แบ่งพื้นที่นาออกเป็นแปลงเล็กๆ ด้วยคันนาขนาด 1 เมตรครึ่งถึง 2 เมตร ปรับตามขนาดของพื้นที่ คันนานี้นอกจากจะช่วยเก็บน้ำในหน้าฝนแล้ว พื้นที่บนคันนายังสามารถปลูกพืชผักสวนครัว ไม้ผล ส่วนพื้นที่ที่ยกสูงเป็นโคก ก็ปลูกไม้ยืนต้นต่างๆ ได้อีกด้วย

ผลผลิตจากบนหัวคันนานี้ หากตั้งใจเดินเก็บ จะมีปริมาณและมูลค่ามากกว่าการทำนาใน 1 ฤดูกาลที่ป้าเปี๊ยกทำ จนเรียกได้ว่า นาข้าวเป็นส่วนเสริมของแปลงนี้เท่านั้น เพราะที่ผ่านมาผลผลิตข้าวก็ได้น้อย 3 ไร่ บางครั้งได้เพียง 20 ถัง ซึ่งไม่คุ้มกับสิ่งที่ต้องลงทุนไป ทั้งค่าปุ๋ย ค่าสารเคมี รวมถึงค่าสูบน้ำอีก

และการปลูกผักบนหัวคันนานี้ ก็ยังง่ายในการจัดการ เพราะไม่ต้องยกแปลงปลูกให้เสียเวลา แต่เน้นปลูกแบบผสมผสานและมีความหลากหลาย เดินเก็บครั้งหนึ่งขายได้ถึง 500 บาทเลยทีเดียว

แบ่งนาผืนใหญ่เป็นแปลงย่อย จัดการง่าย ดูแลสะดวก
จากแปลงนาใหญ่ขนาด 3 ไร่ของลุงเลิศและป้าเปี๊ยก ถูกแบ่งออกเป็น 6 แปลงย่อย รวมเนื้อนาทั้งหมดประมาณ 1 ไร่เศษ เป็นร่องน้ำรอบแปลงนาแต่ละแปลงและบ่อน้ำอีก 2 บ่อ รวมแล้วประมาณ 3 งาน เป็นพื้นที่ปลูกผักอีกประมาณ 3 งาน ที่เหลือเป็นโคกปลูกป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง และจากการลดพื้นที่นาลง เพื่อสร้างพื้นที่เก็บน้ำให้มากขึ้น ทำให้ฤดูกาลผลิตที่ผ่านมา ปลูกข้าวเพียงไร่เดียว แต่ได้ผลผลิต 10 กระสอบ ต่างจากเดิมที่ทำมากแต่ได้แค่ไม่กี่ถัง

ข้อมูลจาก วารสารเกษตรกรรมธรรมชาติ ฉบับที่ 9/2558 “โคก หนอง นา โมเดล หยุดท่วม หยุดแล้ง นวัตกรรมจัดการน้ำสู้วิกฤติ”

สั่งซื้อ   ฉบับที่ 9/2558